Çin’in en itibarlı ödüllerinden Mao Dun Edebiyat Ödülü’nü alan A Lai, başyapıtı sayılan Toz Duman Dağılınca’da Doğu Tibet’in komünizmden önceki son zamanlarını merkeze alan bir 20. yüzyıl destanı sunuyor.

Destanın başkahramanı olan “aptal”, zengin ve güçlü Maiqi Beyi ile bir Han kadınının oğludur. Herkesin gerçek hayattan bihaber olduğunu düşündüğü bu “aptal” olağanüstü bir sezgiye sahiptir. Bütün beylerin tarlalarını haşhaş tohumuyla doldurduğu bir zamanda, topraklarına buğday eken bu “aptal” küçük efendi sayesinde Maiqiler, afyon arzıyla derinleşen kıtlıktan hiç etkilenmez; tam aksine, buğday ticaretinde söz sahibi olurlar ve “aptal” efendi ülkedeki ilk sınır pazarını kurar. Nihayet sınırdan malikâneye döndüğünde ise kendini ölümcül bir miras kavgasının içinde bulur. Entrikalar, tuzaklar, büyüler, yalanlar ve iktidar hırsı, zamanı hep olduğu gibi hızla kana bular. Tüm olup bitenlere rağmen şu soru zihinlerde dolaşır roman boyunca: “Aptal” sahiden de aptal mıdır?

Mizahi diliyle modern Çin romanının en özgün temsilcilerinden olan Toz Duman Dağılınca ile “aptal” sözcüğü yepyeni anlamlar kazanıyor. A Lai, insan olmanın en temel şartlarını, “aptal” kahramanına uyanır uyanmaz sordurduğu, cevabı çok kolay gibi duran o iki soruyla bize hatırlatıyor:

Ben kimim?

Neredeyim?